Lezing ter gelegenheid van de presentatie van het boek over de Direct Duidelijk Tour

Publicatiedatum: 8 maart 2023

Ik wil graag beginnen met een tekst die mijn destijds 10-jarige zoon op mijn verzoek heeft geschreven om aan een college van burgemeester en wethouders uit te leggen hoe het online spel Minecraft werkt:

“Minecraft is een leuke game, het zit vol avonturen en vol leuke dingen. Ik ga vandaag een paar dingen uitleggen wat ik allemaal in mijn bouwwerken stop qua blokken. Ik gebruik meestal veel basic bouwblokken om goede en mooie bouwwerken te maken. Zoals oak logs, quarts, cobblestone, smooth stone, stone bricks, bricks, concrete, glass pains en nog veel meer.

Voor de details gebruik ik veel prismarine, stairs van hout en veel andere dingen, slabs, terracotta, diamond blocks en veel meer andere dingen. Ik maak voor de sfeer bijvoorbeeld een farm voor de villagers, zo’n farm is soms automatisch en dat doe ik dan met redstone, of ik trade gewoon met de villagers met emeralds en daar krijg ik veel tools en dat soort dingen voor terug.

In minecraft zijn er ook veel mobs dat zijn bijvoorbeeld zombies, creepers, skeletons, slimes, endermans en er zijn ook entities zoals de enderdragon en de wither. Voor de enderdragon moet je naar the end, en daar heb je ook shulkers en daar bij de end-city kan je een elytra stelen en als je terug gaat door de enderportal heb je minecraft uitgespeeld.”

Ik ben nu benieuwd wie deze tekst heeft begrepen?

Deze tekst is volstrekt te begrijpen voor iedereen die regelmatig Minecraft speelt. Maar voor mensen die dat niet spelen is dit best moeilijk te volgen. En dat is wat de overheid en wat we vooral binnen de overheid continu doen. 

Direct duidelijk communiceren gaat niet over eenvoudige taal. Het gaat erom of je snapt in welke wereld de ander leeft. En het vraagt tijd en aandacht om die wereld in te stappen, te verkennen en te begrijpen. Het is de wereld van de ambtenaar naast die van de inwoner. Maar het is ook de wereld van de ervaringsdeskundige naast die van de degene die bepaalde ervaringen zelf niet heeft. En het is de wereld van het ene vakgebied naast het andere.

Een paar weken geleden bezocht ik het Highlight Festival in Delft, een lichtkunstroute die een blik op de toekomst biedt. Een festival waar kunst en technologie samenkomen. Ik zag een bijzondere installatie, een soort stellage van glaspegels aan het plafond.

Ik vond het wel mooi. De lichten reageerden op mijn aanraking. Maar ik was nieuwsgierig: wat gebeurt hier nou? Wat is de betekenis van wat ik hier zie? Is dit kunst of technologie of allebei? Ik las de toelichting op het bord:

“De Living Architecture Systems Group brengt onderzoekers en industriële partners samen in een multidisciplinaire onderzoekscluster en legt zich toe op het ontwikkelen van gebouwde omgevingen met eigenschappen die het leven benaderen. Omgevingen die kunnen bewegen, reageren en leren, met een metabolisme wat zich kan aanpassen aan de omgeving, zich kan vernieuwen, en empathisch kan zijn ten opzichte van hun inwoners.

Bij de entree van het TU Delft Science Centre komt een nieuwe proeftuin van levende architectuur. Deze plek is de strategische verbinding met de campus en de stad, en toont experimentele architectuur structuren gemaakt door de volgende generatie, alternatieve energiebronnen en duurzame materiaalsystemen. Het project zal fungeren als een openbaar baken voor publiek, met een duurzame, inclusieve visie op toekomstige ontwerpen.”

Ik had nu helemaal geen idee meer waar ik naar stond te kijken … Ik dénk dat dit echt super spannend en innovatief en van betekenis is, maar door deze uitleg haak ik helemaal af. Mijn universitaire opleiding is blijkbaar niet toereikend om te begrijpen wat er in een proeftuin met levende architectuur gebeurt. En dit was helaas niet de enige installatie waar dit het geval was. En dat was frustrerend. Dus ik weet niet of ik volgend jaar nog een keer ga.

Direct duidelijk communiceren gaat niet over eenvoudige taal. Het gaat erom of je snapt in welke wereld de ander leeft. En het vraagt tijd en aandacht om die wereld in te stappen, te verkennen en te begrijpen. Het is de wereld van de ambtenaar naast die van de inwoner. Maar het is ook de wereld van het ene vakgebied naast het andere. En het is de wereld van de ervaringsdeskundige naast die van de degene die bepaalde ervaringen zelf niet heeft.

De aflevering van de Direct Duidelijk Tour die ik nooit zal vergeten is die over helder communiceren over ingrijpende levensgebeurtenissen. Wat komt er bijvoorbeeld op je af als je een naaste verliest? Ik mocht toen een blog voorlezen van Karin Tempelaar. Zij heeft eind 2020 haar man Arjan verloren.

Zij schrijft: “Wat je misschien niet in de gaten hebt, is alle administratieve rompslomp die na een overlijden in een gezin op de nabestaanden afkomt. Die administratieve rompslomp is sowieso pijnlijk, omdat het je herinnert aan je verlies en je overleden geliefde. Sommige organisaties maken het door hun proces of aanpak bovendien extra pijnlijk en onnodig lastig.” 

Ze vertelt ook: “Ik wil jullie een breder inkijkje geven in hoe het is om als nabestaande met de administatieberg te maken te krijgen. Als nabestaande heb ik namelijk last van een zogenoemd 'rouwbrein': ik kan me minder goed concentreren, ben sneller vermoeid en afgeleid. Mijn hersens zijn eigenlijk maar met 1 ding bezig: er is iets vreselijks in mijn leven gebeurd. Ondertussen krijg ik brieven van allerlei instanties of ik moet zelf contact opnemen om een bepaalde procedure in gang te zetten. Terwijl mijn brein daar niet mee bezig is en mijn hart er niet mee bezig wil en kan zijn. Gelukkig heb ik een paar mensen om me heen die me helpen, zoals mijn zwager en mijn accountant. Zij vertalen de ingewikkeldste e-mails en brieven naar een duidelijke boodschap en concrete acties in de juiste volgorde.”

Karin is hoog opgeleid en digitaal vaardig. Ze werkt zelf bij de overheid als senior communicatieadviseur, die ook nog eens heel veel weet over dienstverlening en digitalisering.

Direct duidelijk communiceren gaat niet over eenvoudige taal. Het gaat erom of je snapt in welke wereld de ander leeft. En het vraagt tijd en aandacht om die wereld in te stappen, te verkennen en te begrijpen. Het is de wereld van de ambtenaar naast die van de inwoner. Maar het is ook de wereld van het ene vakgebied naast het andere. En het is de wereld van de ervaringsdeskundige naast die van de degene die bepaalde ervaringen zelf niet heeft.

In de tweede aflevering van het nieuwe seizoen zegt ervaringsdeskundige Marc Mulder, dat heel erg mooi:

“Het gaat om wederzijds begrip. Het is niet zo dat mensen jouw taal niet begrijpen, dat je daar mee bezig moet zijn. Het is andersom net zo goed, jij begrijpt die mensen eigenlijk ook niet en wat bij hen leeft.”

En nee, we hoeven het niet ‘leuk’ te maken voor ambtenaren om hier aandacht voor tragen. Het is een morele plicht voor de overheid om midden in de samenleving te staan. Een duidelijke overheid is niet vrijblijvend, het is pure noodzaak. En steeds noodzakelijker in onze super ingewikkelde samenleving. Het probleem ligt ook niet bij de mensen in dit land, maar bij de overheid. Die is en werkt ingewikkeld en dat maken we alleen maar steeds erger. Dat repareren we niet met eenvoudige taal aan het eind van de pijplijn. 

Dat lukt alleen maar als we elkaars wereld willen leren kennen en begrijpen. En vervolgens ook bereid zijn ons de weg te laten wijzen door degenen die in die wereld thuis zijn. Bereid zijn ons aan te passen aan de gewoonten en gebruiken in die wereld. En niet vanuit een ivoren toren neerkijken op die wereld, als een olifant door de porseleinkast banjeren of een taal uitkramen die niet wordt verstaan.

Gelukkig zijn er heel veel mensen die voor de overheid werken en dit heel erg goed begrijpen. Met hun kennis en ervaring zijn zij als het ware de reisleiders voor hun collega’s. Ik heb heel veel van hen mogen spreken tijdens 50 afleveringen van de Direct Duidelijk Tour en dat vond ik ongelooflijk leerzaam en inspirerend. Veel van hun lessen, ervaringen en tips zijn vastgelegd in het boek dat vanaf vandaag (gratis) beschikbaar is.